Aν ρωτήσεις εκατό έλληνες να σου πουν ποιος ήταν ο Edward Lear, οι εννενήντα εννιά θα σου απαντήσουν ότι τον αγνοούν. Ο εκατοστός ίσως να τον ταυτίσει με το σαιξπηρικό ήρωα Βασιλιά Ληρ. Μόνο οι ιστορικοί της τέχνης και λίγοι ‘‘ψαγμένοι’’ φιλότεχνοι συμπατριώτες μας γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα γύρω από αυτή την περίεργη, αλλά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα. Λογικό; Λογικότατο. Εδώ δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο Βολανάκης ή ο Γύζης, για το Lear θα νοιαστούμε; 

Ήμουν και εγώ ένας από αυτούς – τώρα όμως δεν είμαι. Αγνοούσα πράγματι τον E.L.πριν από μερικά χρόνια. Έπεσα πάνω του όταν έγραφα το βιβλίο μου ‘‘Τα Γιάννενα του 19ου αιώνα, όπως τα περιέγραψαν και τα απεικόνισαν οι ξένοι περιηγητές, εκδ. Δωδώνη – Οδυσσέας, Αθήνα 2005’’ και του αφιέρωσα μερικές σελίδες. Όμως κάτι μου άρεσε ιδιαίτερα σε αυτόν τον άγγλο ποιητή, συγγραφέα, εικονογράφο, σχεδιαστή και ζωγράφο, και άρχισα να τον μελετώ, όχι για να κάνω κάποια έκδοση, αλλά για να τον γνωρίσω σε βάθος. ……………………………………………………………………………………….. 

Θα αποτολμήσω να του αποδώσω δύο ακόμη χαρακτηρισμούς. Ο πρώτος είναι ‘‘Ζωγράφος του Κόσμου’’. Άλλωστε ο ίδιος αυτοπροσδιορίστηκε ως ‘Landsape -Painter’’, δηλ. ‘‘Ζωγράφος – Περιηγητής’’. Ταξίδεψε – έχοντας μαζί του τις μπογιές και τα χαρτιά του – όπου μπορεί κανείς να φανταστεί: Στα Βαλκάνια και την Αίγυπτο, στην Ιταλία και τη Σαρδηνία, στο Λουξεμβούργο και την Ελβετία, στη Μικρά Ασία και την Τροία, στο Λίβανο και το Όρος Σινά, στην Ινδία και την Κεϋλάνη.

 Αγαπημένο του μέρος ήταν η Κέρκυρα, όπου διέμεινε συνολικά – κατά διαστήματα – τέσσερα περίπου χρόνια και την οποία ζωγράφισε από άκρη σε άκρη, όπως και τα υπόλοιπα Ιόνια Νησιά. Ο E.L. ήταν παραγωγικότατος. Προϊόν των ανά τον κόσμο περιηγήσεών του αποτελούν τα 10.000 (!) περίπου έργα που κατέλειπε. Από αυτά 3.500 βρίσκονται στο Harvard University, 202 στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη των Αθηνών, πολλά στo Yale University και σε άλλα δημόσια ιδρύματα. Ο δεύτερος χαρακτηρισμός που θέλω να αποδώσω στον E.L. είναι αυτός του ‘‘Ζωγράφου της Ηπείρου’’. Να μην ξεχνάμε ότι είναι και το αντικείμενο του παρόντος λευκώματος. 

Η Ήπειρος ήταν από τους αγαπημένους προορισμούς του άγγλου καλλιτέχνη. Την επισκέφτηκε – και τη ζωγράφισε – τρεις φορές, το 1848, το 1849 και το 1857. Γιατί όμως τέτοια προτίμηση; Οι λόγοι είναι πολλοί. Κατ’ αρχήν η γοητεία του άγνωστου. Την εποχή εκείνη η Ήπειρος – και η Αλβανία – διατηρούσε ακόμη τη μυστηριώδη γοητεία της Ανατολής, και ήταν δύσκολη η επίσκεψή της, αφού ήταν επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι τον E.L. γοήτευε, τόσο η ιστορία της (Αλή Πασάς, Σουλιώτες κλπ), όσο και τα άγρια τοπία της, που συγκινούσαν τον ψυχισμό του. Ένας ακόμη λόγος ήταν η γειτνίαση της Ηπείρου με την Κέρκυρα, που ήταν η ‘‘έδρα’’ του E.L., και καθιστούσε την επίσκεψη στην Ήπειρο σχετικά εύκολη. 

Τέλος σημαντικό ρόλο στην επιλεκτική προτίμηση του για την Ήπειρο, έπαιξαν τα βιβλία των περιηγητών Holland και Leake. 

 

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Ι. ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΣ

Edward Lear, ζωγραφίζοντας την ήπειρο στα μέσα του 19ου αιώνα

Απόσπασμα από το εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα

πηγές- βιβλιογραφία

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Ι. ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΣ

Edward Lear, ζωγραφίζοντας την ήπειρο στα μέσα του 19ου αιώνα 

ΣΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ